Okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary

I. Nowe pytania na egzaminie ustnym na doradcę podatkowego wprowadzone uchwałą 19/VI/2017 

•  Opracowanie pytania z działu 8 Prawo karne skarbowe
Okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary to nowe pytanie z działu Prawo karne skarbowe wprowadzone do zestawu pytań egzaminacyjnych na doradcę podatkowego uchwałą 19/VI/2017 z dnia 28 kwietnia 2017 r.
Przypomnijmy, że od czerwca wszystkich zdających egzamin ustny na doradcę podatkowego obowiązują pytania ze wspomnianej już uchwały 19/VI.
Opracowanie pytania Okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary jest fragmentem publikacji Podatkowej Oficyny Wydawniczej pt. 
NOWE PYTANIA WPROWADZONE UCHWAŁĄ 19/VI – EGZAMIN USTNY

•  Opracowanie pytania z działu 3  Podstawy międzynarodowego oraz wspólnotowego prawa podatkowego
W czwartek (20.06.2017 r.) wpadnijcie koniecznie po odpowiedź na pytanie z działu 3 Podstawy międzynarodowego oraz wspólnotowego prawa podatkowego pt. Klauzule antyabuzywne (przeciwko unikaniu opodatkowania) w zawartych przez Polskę umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.

•  Przechodząc do meritum, ze specjalną dedykacją dla wszystkich zdających egzaminy ustne na doradcę podatkowego w czerwcu, prezentujemy:

II. Okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary 

1. Podstawa prawna: art.20 § 2 KKS, art.36 KKS, art. 60 § 1 i 2 KK

2. Streszczenie do pytania o okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary

Kodeks karny skarbowy, w kwestii okoliczności skutkujących nadzwyczajnym złagodzeniem kary, odsyła do uregulowań Kodeksu karnego, który z kolei w art.60 § 1 i 2, jako przesłanki ogólne zastosowania omawianej instytucji wskazuje:
1) przypadki przewidziane w ustawie,
2) gdy sprawcą jest młodociany, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze oraz
3) w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa.
Nadzwyczajne złagodzenie kary może mieć charakter fakultatywny albo obligatoryjny (tutaj chodzi przede wszystkim o instytucję tzw. małego świadka koronnego). 
Nadzwyczajne złagodzenie kary, najogólniej mówiąc,  polega na wymierzeniu kary będącej mniejszą dolegliwością lub na odstąpieniu od jej wymierzenia. 

3. Odpowiedź do pytania o okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary

Uwagi ogólne.

W zakresie okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary KKS odsyła generalnie do Kodeksu Karnego, bowiem na podstawie art.20 § 2 KKS wskazane w art.60 § 1 i 2 KK przesłanki zastosowania instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary, stosuje się odpowiednio do przestępstw skarbowych.

Wskazany przepis art.60 § 1 i 2 KK stanowi, iż:

„§  1.  Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach przewidzianych w ustawie oraz w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy określone w art. 54 § 1.

• 2.  Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności:

1) jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody,

2) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub o jej zapobieżenie,

3) jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.”

Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary ma na celu przede wszystkim weryfikację zwykłego wymiaru kary wszędzie tam, gdzie wymaga tego zasada indywidualizacji kary lub względy pragmatyczne (P.Kardas, G.Łabuda, T.Razowski, Kodeks karny skarbowy, Komentarz wyd. II, wersja elektroniczna w LEX SIP, Komentarz do art.36 KKS).

Nadzwyczajne złagodzenie kary odnosi się do wszystkich przestępstw skarbowych. Nadzwyczajne złagodzenie kary m.in. ma zachęcić sprawców  do naprawy naruszonego dobra prawnego, służy celom wychowawczym sprawców młodocianych, czy też ma być elementem rozbijającym solidarność sprawców.

Do instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary stosuje się dyrektywy wymiaru kary wymienione w art.12 KKS  (tzn. z uwzględnieniem tak zwanej zasady humanitaryzmu), nie zapominając jednak o przesłankach wskazanych w art.60 § 1 i 2 KK (np. pojednanie się pokrzywdzonego ze sprawcą, naprawienie szkody) oraz wynikających z art.36 KKS. Zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary może mieć charakter fakultatywny lub obligatoryjny (op.cit, komentarz do art.36 KKS).

Przesłanki zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Wyróżnia się następujące przesłanki zastosowania omawianej instytucji:

• przypadki przewidziane w ustawie (katalog przypadków podaję za T. Grzegorczyk, Nadzwyczajne złagodzenie kary, komentarz praktyczny, wersja elektroniczna SIP LEX):

1. nieusprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność lub nieusprawiedliwionej nieświadomości karalności czynu (art.10 § 5 KKS);
2. ograniczona poczytalność (art.11 § 2 KKS);
3. usiłowanie nieudolne (art.14 § 2 KK w zw. z art.21 § 3);
4. wobec sprawcy, który starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego, bez potrzeby, by czynił to dobrowolnie (art. 15 § 2 KK w zw. z art. 21 § 3 i art. 20 § 4 KK);
5. wobec współdziałającego, który starał się zapobiec dokonaniu czynu, niekoniecznie dobrowolnie (art.23 § 2 KK w zw. z art. 20 § 2 i 4 KKS);
6. wobec pomocnika ( 19 § 2 KK w zw. z art. 20 § 2 KKS.);
7. wobec współdziałającego, którego nie dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższą karalność ( 21 § 3 KK w zw. z art. 20 § 2 KKS);
8. wobec podżegacza i pomocnika, gdy czynu nie usiłowano dokonać ( 22 § 2 KK w zw. z art. 20 § 2 KKS);
9. wobec współdziałającego, jeżeli ujawni on wobec organu ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnianiu przestępstwa i istotne okoliczności jego popełnienia ( 36 § 3 KKS);
10. wobec płatnika lub inkasenta, który dopuścił się przestępstwa niewpłacenia w terminie pobranych od podatnika zaliczek, jeżeli wpłacił on w całości pobrany podatek przed wszczęciem postępowania w sprawie (w fazie in rem) o to przestępstwo ( 77 § 4 KKS).

• wobec sprawców młodocianych (sprawcy, którzy w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyli 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat). W tym wypadku instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary ma również charakter fakultatywny. Dodatkowo należy wskazać, iż stosując tą instytucję wobec młodocianego sąd powinien mieć na względzie cele wychowawcze.
• w szczególnie uzasadnionych wypadkach w przypadku, gdy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa; patrz wyżej cytowany art.60 § 2 KK.

Sposoby nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Zgodnie z art.36 § 1 stosując nadzwyczajne złagodzenie kary, sąd może:

• wymierzyć karę ograniczenia wolności, jeżeli przestępstwo skarbowe jest zagrożone karą pozbawienia wolności; przepis art. 26 § 2 stosuje się tzn. wymierzając karę ograniczenia wolności za przestępstwo skarbowe, w związku z którym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej i tej wymagalnej należności nie uiszczono, sąd określa także obowiązek uiszczenia jej w całości w wyznaczonym terminie;
• odstąpić od wymierzenia kary i orzec środek karny wymieniony w art. 22 § 2 pkt 2-6 tj. przepadek przedmiotów, ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, przepadek korzyści majątkowej, ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska, podanie wyroku do publicznej wiadomości;
• odstąpić od wymierzenia środka karnego, chociażby jego orzeczenie było obowiązkowe; przepis art. 19 § 3 zdanie drugie stosuje się tj. nie ma zastosowania do przedmiotów, którego wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione.

Jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej i przed wydaniem wyroku wymagalna należność została w całości uiszczona, nadzwyczajne złagodzenie kary może polegać na orzeczeniu tylko kary grzywny w wysokości nieprzekraczającej połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane przestępstwo skarbowe, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych wymienionych w art. 22 § 2 pkt 2-6, przewidzianych za to przestępstwo.

Obligatoryjnie sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z inną osobą lub osobami w popełnieniu przestępstwa skarbowego, jeżeli ujawnił przed organem postępowania przygotowawczego wszystkie istotne informacje dotyczące tych osób oraz okoliczności jego popełnienia (art.36 § 3 KKS). Ten przypadek jest nazywany także instytucją małego świadka koronnego.

Jednakże nie stosuje się nadzwyczajnego złagodzenia kary w następujących sytuacjach, gdy sprawca:

• wezwany do złożenia wyjaśnień lub zeznań, nie potwierdził w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe ujawnionych przez siebie informacji;
• kierował wykonaniem ujawnionego przestępstwa skarbowego;
• wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego przestępstwa skarbowego;
• nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Autorem odpowiedzi na pytanie o Okoliczności skutkujące nadzwyczajnym złagodzeniem kary jest autor Podatkowej Oficyny Wydawniczej pan radca prawny, doradca podatkowy Dominik Krzanowski. Dziękujemy za udostępnienie materiałów.